De afgelopen nacht was doorregend, maar als je slaapt zoals wij, heb je daar weinig moeite mee. De ochtend is ook nog wat nat en de hondenronde wordt ingekort.
Het is geen vaarweer, en we kiezen vandaag de gedenkplaats Mauthausen als bestemming.
We rijden langs de Traunsee, waar aan het einde bij Gmund, de bergen ineens verdwijnen en plaatsmaken voor heuveltjes. Tot aan Linz blijft dat zo, en dan passeren we de Donau bij Mauthausen.
Het voormalig kamp ligt net boven het plaatsje. Ik had als voorbereiding een app gedownload waarmee je een Nederlandstalige rondleiding kunt doen. We raken overweldigd, geëmotioneerd bij de aanblik van deze locatie, waarvan nog zoveel bewaard is gebleven. De rondleiding begint bij de herdenkingsmonumenten van alle landen waarvan inwoners hier zijn omgebracht, waaronder een mooi Nederlands monument met daarin de namen van alle 1660 landgenoten die hier omgekomen zijn. Vanuit dit gedeelte heb je ook zicht op de steengroeve waarin de gevangenen tewerkgesteld werden. De toegangspoort bevindt zich daarboven, waarna de appel-plaats met barakken en gebouwen die bewaard gebleven zijn, bezocht kan worden. De rillingen lopen je over de rug als je hoort van en denkt aan de gruwelijkheden die hier zijn verricht. Het kamp was omringd door onder stroom staande hekwerken, waartegen gevangenen al dan niet gedwongen, hun dood tegemoet traden. Ook zijn er verhalen bekend van gevangenen die de steengroeve in werden geduwd en zo hun dood tegemoet vielen. We zien de verbrandingsovens, de gaskamers en de wasruimtes waarin gevangenen met harde stralen koud water werden gewassen na binnenkomst, en waarbij velen die al verzwakt waren, de geest gaven. Direkt na binnenkomst vind je de “klaagmuur” waartegen nieuw aangekomenen werden opgesteld net zo lang tot ze er bij neervielen.
Hierboven de toegangspoort, hiernaast een aantal van de herdenkingsmonumenten, met linksboven het Nederlandse monument met daarin de 1660 namen.
Het onderstaande informatieve gedeelte is afkomstig van Wikipedia.
Het concentratiekamp Mauthausen werd in augustus 1938, vijf maanden na de annexatie van Oostenrijk door nazi-Duitsland, opgezet met als doel een mannenkamp in het Oostenrijkse gebied te realiseren, en gevangeniscapaciteit te bezitten voor de geplande oorlog. Het gebied rond Mauthausen was voorts vooral geschikt vanwege de aanwezigheid van graniet, zodat de gevangenen tewerkgesteld konden worden in de plaatselijke steengroeve. Zoals bij de meeste concentratiekampen van de nazi'swaren de verblijfs- en arbeidsomstandigheden voor de - met name politieke - gevangenen zeer slecht. Voorts bepaalden mishandeling, straf, ziekte en honger het beeld van alledag. Gevangenen werden doodgeslagen, opgehangen, of doodgeschoten. Er was een trap van 186 treden naar de diepte van de granietgroeve, waar menigeen het leven liet. Zieke gevangenen liet men bevriezen, verhongeren of werden gedood met fenolinjecties of gifgas.
Mauthausen had in latere oorlogsjaren een gaskamer in een keldervertrek schuin onder het kampbordeel. In dezelfde ruimte bevonden zich twee verbrandingsovens, ook wel crematoriagenoemd, waarmee de vermoorde gevangenen werden verbrand. Voordat de lichamen van de gevangenen werden verbrand, werden zij op de onderzoekstafel, vlak bij de gaskamers en de ovens, door een arts ontdaan van kostbare protheses als gouden tanden.
Nieuw aangekomen gevangenen werden gedesinfecteerd en hun hoofd kaalgeschoren. Daarna werden ze gekleed in een blauw-wit gestreepte broek, jasje en pet. Vanaf 1943 werden ook uniformen van Franse, Griekse, Joegoslavische en Sovjet soldaten gebruikt. De Funktionshäftlinge (gevangenen die een taak kregen toebedeeld) hadden het soms wat beter, en beschikten over warmere kleding en schoeisel in plaats van de standaard houten sandalen.
Op de kleding werd met een gekleurde driehoek de aard van het 'delict' aangegeven, met daarin de eerste letter van de nationaliteit. 'Politieke' gevangenen hadden een rode driehoek, Spaanserepublikeinen een blauwe, en Jehova's getuigen een paarse. 'Criminelen' hadden een groene driehoek, 'asocialen' een zwarte, en homoseksuelen een roze. Joden hadden een gele of tweekleurige ster.
De gevangenen werden ook onderworpen aan medische experimenten. Mauthausen werd berucht vanwege de zogenaamde voedingsexperimenten waar gevangenen speciaal door Duitsers ontwikkelde voeding moesten eten en geen brood/water kregen. Ook werd er geëxperimenteerd met vaccins tegen cholera en vlektyfus.
Naar Mauthausen werden volgens de officiële documentatie 197.464 personen gedeporteerd. In het kamp en de diverse nevenkampen in de regio kwamen zeker 95.000 personen om het leven.
De 197.464 gevangenen zaten hier omdat ze joods waren, roma of sinti, vanwege hun politieke, religieuze opvattingen of instelling, vanwege hun seksuele geaardheid of vanwege hun criminele verleden of als krijgsgevangene. Meer dan 95.000 mensen werden in Mauthausen vermoord. De Amerikanen hebben kamp Mauthausen op 5 mei 1945 bevrijd. Zij spoorden op 23 mei de gevluchte kampcommandant Franz Ziereis op. Hij raakte bij zijn aanhouding gewond, maar legde voor hij overleed verklaringen af aan de voormalige gevangene Hans Maršálek over de misdaden die in het kamp waren begaan.
Op 22 en 23 februari 1941 werden meer dan 330 en bij de razzia van 11 juni 1941 werden meer dan 250 Joodse 'gijzelaars', jonge mannen, opgepakt in de Amsterdamse Jodenbuurt. Via kamp Schoorlgingen zij op transport naar Oostenrijk, waar zij in enkele maanden op 2 na, allemaal zijn gestorven. De razzia van februari vormde de aanleiding tot de Februaristaking, een van de weinige volksopstanden waar de Duitsers tijdens hun bezetting van Europa mee te maken kregen.
Op 13, 14 en 15 september 1941 volgde een razzia in Twente, in de plaatsen Enschede, Hengelo, Borne, Almelo, Delden, Goor, Haaksbergen, Denekamp en Oldenzaal, waarbij in totaal 105 Joodse mannen per trein naar Mauthausen werden gedeporteerd. In januari 1942 werd de laatste van deze groep vermoord. Ter nagedachtenis aan deze slachtoffers werd op 6 november 1991 een monument rechts naast de hoofdingang van de synagoge van Enschede geplaatst. Ook dit monument werd ontworpen door Appie Drielsma. Sindsdien wordt er jaarlijks bij dit monument op of rondom 14 september een herdenking gehouden.
Op 8 en 9 oktober 1941 volgde een razzia in de Achterhoek, Arnhem en Apeldoorn, waarbij 72 mannen werden gedeporteerd. Ook zij stierven binnen enkele maanden.
Ook de elf slachtoffers van de Aktion Kugel en de veertig van het Englandspiel kwamen in Mauthausen om. Daarnaast zijn gedurende de gehele bezettingsperiode strafgevallen vanuit Nederland, regelmatig vanuit kamp Amersfoort, maar ook vaak via andere kampen, in dit kamp of in zijn vele nevenkampen terechtgekomen en veelal omgebracht.
De herinneringsruimte waar de namen van alle hier omgekomenen te vinden zijn. We vinden er onder andere een Arie de Kok, uit Vlaardingen, omgekomen op 3 mei 1945, 2 dagen voor de bevrijding..
Hoe belangrijk is het dat deze kampen er nog zijn als tastbaar bewijs van hoe het nooit meer mag worden…
Een gruwelijk oord, diep onder de indruk sluiten we het bezoek af, en lopen terug naar de camper. Abby ligt er rustig in te pitten, en wij zetten een goeie bak koffie om de indrukken hier een plaatsje te geven.
Verder oostwaarts in Oostenrijk wilden we niet gaan, en we besluiten terug naar het Salzkammergut en z’n meertjes te rijden.
Daar aangekomen blijken de campings die we vinden allemaal redelijk vol, en staat men haring-aan-haring, niet ons ding… Iets alternatiefs in de buurt is er niet, of althans wij vinden het niet, en we rijden door in de richting van Salzburg. In aansluiting op de oostwaartse trip door Oostenrijk, willen we weer westwaarts langs de Deutsche Alpenstrasse. Tussen Salzburg en Hallein vinden we een camping bij een Gasthof, waarop we ons installeren.
Reactie plaatsen
Reacties